پاکستان؛ تسلیم زیر فشار یا ادامهء انکار؟

دکتور سیداکبر زیوری


‏ درحالیکه سخنگوی وزارت خارجه پاکستان سفر اعلام ناشده و ناگهانی دیک چینی معاون رئیس جمهور امریکا به ‏اسلام آباد را در دوشنبهء ۲۶ فبروری یک رایزنی و مشوره میان دو دوست وانمود کرد اما شواهد و گزارشات مختلف خلاف این ادعا را می ‏رسانند. ‏

به سختی می توان یک توقف اعلام ناشدهء چهار ساعته در اسلام آباد- برسر راه افغانستان - و لبخند های تلخ ‏مصنوعی هنگام صرف طعام چاشت با مشرف را یک دیدار دوستانه نامید؛ آنهم بدون اینکه دیک چینی در پایان دیدارش ‏کدام کنفرانس مطبوعاتی و یا اعلامیه رسمی صادر کند. این موضوع یک امر بسیار غیر معمول هنگام دیدار های ‏دوستانهء دیپلوماتیک بحساب می آید. ‏

در خلال مذاکرات دیک چینی با مشرف، آقای استیف کاپِس، معاون سازمان سی آی ای عکس های ماهواره ای از کمپ ‏های تعلیمات نظامی القاعده که به تازگی در مناطق سرحدی پاکستان تأسیس شده اند؛ را به آقای مشرف نشان داده و ‏دیک چینی قویاً خواستار برچیده شدن آن کمپ ها و سرکوبی القاعده و طالبان توسط آقای مشرف گردید. فردای آنروز ‏یعنی سه شنبه 27 فبروری نیز مایک مک کانل، رئیس جدید سازمان استخبارات امریکا در یک جلسه استماعیه کمیته ‏قوای مسلح سنای امریکا گفت که القاعده تلاش دارد کمپ های تعلیماتی و دیگر کار های عملیاتی را در مناطق قبایلی ‏پاکستان به راه بیندازد. به هر حال، دیک چینی در اسلام آباد به مشرف یاد آوری نمود که ازین پس کانگرس تحت ‏سلطهء دموکراتها در امریکا، کمک های نظامی به پاکستان را فقط به شرط اثبات همکاری عملی – ونه صرفاً وعده ‏های میان خالی مشرف- در پایان هر سال تمدید می کند؛ در حالیکه قبلاً این کمک های نظامی امریکا به پاکستان بدون ‏کدام پیش شرط خاصی بود. ‏

در همانروز دوشنبه 26 فبروری وزیر خارجه برتانیا نیز بر سر راهش به افغانستان در اسلام آباد توقف کرده و با ‏آقایان مشرف و دیک چینی دیدار های جدا گانه ترتیب داد. هرچند خانم مارگریت بکت وزیر خارجه بریتانیا به مشرف ‏تأکید نمود که دولت پاکستان باید اقدامات عملی بیشتری را در مبارزه علیه القاعده و طالبان بعمل بیاورد؛ اما برخلاف ‏امریکا ادامهء کمک های دولت خود به پاکستان را مشروط و منوط به فعالیت های ضد تروریزم دولت آقای مشرف ‏نساخت. وزیر خارجه برتانیا همچنین با جنرال متقاعد ارتش و والی صوبهء سرحد پاکستان، علی محمد جان اورکزی در ‏پشاور ملاقات نمود. جنرال اورکزی در سپتمبر پارسال با طالبان پاکستانی در وزیرستان یک معامله انجام داده و از ‏معاملهء مشابه والی سابق هلمند با بزرگان قومی در موسی قلعه حمایت کرده بود و دو هفته قبل نیز شورش طالبان را ‏یک «قیام ملی » علیه رژیم دست نشاندهء خارجی ها در کابل خوانده بود که باعث خشم مقامات دولت افغانستان گردید. ‏وزیر خارجه برتانیا در ملاقات با جنرال اورکزی هرگونه مذاکره با طالبان و بخصوص مصالحه با ملا دادالله را رد ‏کرد؛ هر چند بنا بر گزارش چهارشنبه 28 فبروری سلیم شهزاد در آسیا تایمز دولت پاکستان دگر بار با ملا دادالله یکتن ‏از فرماندهان طالبان توافقنامه ای را منعقد کرده که طبق آن یک دهلیز امن از بلوچستان پاکستان بسمت هلمند، قندهار، ‏ارزگان و زابل در اختیار فرمانده طالبان قرار داده خواهد شد. برخی کارشناسان نزدیک به مقامات پاکستانی با این ‏استدلال که معامله با ملا دادالله، اتکای طالبان به القاعده را از بین برده و بین آنها شکاف و جدایی می اندازد؛ ازین ‏توافقنامه حمایت کرده اند. خانم بکت روز بعد در کابل نیز بر نارسایی های مبارزه با تروریسم توسط دولتهای پاکستان، ‏افغانستان و انگلستان اشاره نموده خبر اعزام 1400 سرباز تازه نفس دیگر انگلیسی را نیز تأیید نمود. ‏

جالب است در عین روز – یعنی دوشنبه- نخست وزیر کانادا آقای استیفن هارپر نیز از دولت پاکستان بخاطر کوتاهی و ‏قصور در مبارزه علیه تروریزم انتقاد کرد. نخست وزیر کانادا کمک های انکشافی کانادا به افغانستان را 200 میلیون ‏دالر دیگر افزایش داد و به این ترتیب مجموع کمک های کانادا را به افغانستان از سال 2001 تا 2011به میزان یک ‏میلیارد و دوصد میلیون دالر ارتقاء بخشید. این برای اولین بار است که صدراعظم کانادا چنین بی پرده از پاکستان انتقاد ‏میکند. تشدید لحن کانادا علیه پاکستان بعد از ملاقات نخست وزیر کانادا با آقای کریس الکساندر- یک مقام بلند پایه ملل ‏متحد در افغانستان و سفیر قبلی کانادا در کابل - اتفاق افتاد. آقای کریس الکساندر که در کانادا قرار است در مقابل یک ‏کمیته پارلمانی در بارهء اوضاع امنیتی افغانستان صحبت کند؛ بخاطر انتقادات قبلی شدیدش در کابل علیه پاکستان و تجلیل از مقام شهید احمد شاه مسعود(رح) یک ‏چهرهء شناخته شده می باشد. ‏

در مقابل، دولت آقای مشرف مانند همیشه مصرانه این انتقادات را رد کرده و به تکرار شاه بیت دپلماسی خود ادامه داده ‏گفت که ارتش آنکشور 80 هزار سرباز را در مناطق قبایل آزاد مستقر کرده و تا کنون 700 سرباز پاکستانی در مبارزه ‏علیه تروریزم کشته شده اند که بیشتر از هر کشور دیگر می باشد. ‏

اما امریکا به نظر می رسد از تکرار این ادعا ها خسته شده باشد زیرا سخنگوی کاخ سفید، آقای تونی سنو در اثنای ‏سفردیک چینی به اسلام آباد در روز دوشنبه واضح ساخت که تکرار این ادعا ها چارهء کار پاکستان نیست بلکه اقدامات ‏عملی بیشتری از طرف دولت آقای مشرف درین زمینه ضروری می باشد. ‏


در همین راستا، انتصاب آقای جان نگرو پونته – رئیس سابق امنیت ملی امریکا- به حیث قایم مقام وزیر خارجه امریکا ‏به روز چهارشنبه 28 فبروری، نشان از عزم راسخ امریکا در پیشبرد سیاست های غیر سازشکارانه اش در منطقه ‏دارد. آقای نگرو پونته ماه قبل در گزارش معروف خود از دولت پاکستان انتقادات شدید کرده و گفته بود که پاکستان ‏یک پناهگاه امن را برای تروریستان القاعده و طالبان در مناطق قبایلی سرحدی خود بوجود آورده است. همچنین بنا بر ‏نظر برخی ناظران این انتصاب نشانهء مهم دیگر از برتری گزینهء نظامی در مناقشات اتومی امریکا و ایران تعبیر ‏گردیده است. ‏

از طرف دیگر، با توجه به انتقادات شدید اللحن آقای پوتین از امریکا در حضور 250 مقام عالیرتبه امنیتی جهان به ‏شمول 40 تن از وزیزان دفاع در مونیخ بتاریخ نهم فبروری امسال، واکنش شدید آنکشور نسبت به استقرار سیستم ضد ‏موشکی امریکا در اروپای شرقی و تردید و تأنی روسیه در قبال مناقشهء اتومی ایران و امریکا ؛ به نظر می رسد ‏مواضع سیاسی روسیه در ماه های اخیر در قبال انکشافات جهانی و منطقه ای بطور فزاینده ای از مواضع امریکا فاصله ‏میگیرد که بالقوه در موقعیت جئوپلتیک افغانستان می تواند نیز تأثیر گذار باشد. ‏

بنا بر نظر برخی ناظران، انفجار انتحاری روز سه شنبه 27 فبروری در مقابل پایگاه بگرام که محل اقامت دیک چینی ‏بود؛ پیام واضحی را به امریکایی ها و همپیمانان بین المللی شان داد که نباید فکر کنند فشار بیش از حد بر پاکستان می ‏تواند راه حل بحران باشد. با توجه به شدت یافتن مناقشهء اتومی امریکا با ایران، پاکستان -درصورت افزایش فشار های ‏امریکا-علاوه بر متحد دیرینه اش چین، می تواند از کمک های سخاوتمندانهء ایران نیز بهره مند گردد و سیاست های ‏فعالانهء پوتین رییس جمهور روسیه نیز می تواند افق های گسترده تری را در مقابل پاکستان بگستراند. دیدار 5 فبروری ‏مشرف از تهران و قرار داد لولهء گاز ایران-پاکستان- هندوستان که در مراحل پایانی امضاء و توافق قرار دارد؛ می ‏تواند یکی از نشانه های همکاری فزایندهء ایران و پاکستان باشد. آقای خورشید قصوری وزیر خارجه پاکستان طی یک ‏گردهمایی شش کشور اسلامی در اسلام آباد بروز جمعه 23 فبروری طی اعلامیه ای خواستار راه حل دپلماتیک برای ‏مشکل اتومی با ایران شده و شایعات مطبوعات عرب زبان را مبنی بر تلاش پاکستان و سعودی برای ایجاد یک اتحادیه ‏کشور های سنی علیه ایران را رد کرد. با توجه به همین انکشافات سیاسی جدید است که بسیاری ناظران معتقدند ‏پاکستان در صحنهء جدید سیاسی منطقه طی امسال، با وجود فشار های فزایندهء سیاسی علیه خود، گزینه های زیادی را ‏برای مانور های دپلماسی و کسب حد اکثر امتیازات ممکن از امریکا و متحدانش در اختیار دارد.‏

از طرف دیگر، این شرایط شکننده و ناپایدار در صورتی که با افزایش قطب بندی های سیاسی در عرصهء ‏سیاست ‏‏داخلی افغانستان توأم گردد؛ پروژهء صلح و ثبات در افغانستان را می تواند با چالش های جدی تر روبرو ‏سازد. شاید با ‏‏درک همین تغییرات جدید جئوپلتیک در منطقه باشد که رهبران گروه های جهادی به تازه ترین ‏فشار های سازمانهای ‏‏حقوق بشر، واکنش سیاسی گسترده و هماهنگ- چه در سطح پارلمان و چه در سطح ‏تظاهرات عمومی در کابل- نشان ‏‏داده و حتی در صدد احیای مجدد «جبههء متحد» هستند که زمانی تنها نیروی ‏مقاومت فعال نظامی در مقابل سلطهء ‏‏طالبان و القاعده در افغانستان به شمار می رفت. ‏